Categories
Blog Yazıları

Dava Arkadaşlığı

Hukuki ilişkilerin ortaya çıkardığı sonuçlara bakıldığında davanın konusu oluşturan bir hakkın birden fazla kişiye ait olması, birden fazla kişiye karşı ileri sürülebilir olması veya söz konusu hukuki ilişkinin taraflarının birden fazla kişiden oluşması mümkündür. Bununla beraber kanun koyucu bazı durumlarda hukuki ilişkinin içerisinde bulunmayan -yani hukuki ilişkinin tarafı olmayan- kişilerin de dava çözümünün daha verimli sağlanabilmesi adına dava ilişkisinde bulunmasını düzenlemiştir.

Bu gibi durumlarda davanın en az bir tarafında birden fazla kişinin yer alır ve bu kişiler birlikte hareket ederler. Bu hususa “dava arkadaşlığı” veya sübjektif dava birleşmesi adı verilir. Dava arkadaşlığı davacı tarafta söz konusuysa aktif dava arkadaşlığı, davalı taraftaysa pasif dava arkadaşlığı söz konusudur.

Dava arkadaşlığı aslında birbirinden bağımsız davaların yığılmasıyla ortaya çıkar. Dava arkadaşlığından söz edilebilmesi için dava konuları arasında istenen bir bağlantı olmalı ve taraflardan birinde birleşen davalar olmalıdır. Davaların birleştiği taraf davacı veya davalı olabilir. Dava arkadaşlığında birlikte tahkikat, yargılama ve sonuç vardır.  

Dava arkadaşlığı zorunlu veya ihtiyari olabilir.

Zorunlu dava arkadaşlığının ortaya çıktığı durumlar kanunda belirtilmiştir.

Hukuk Muhakemeleri Kanununun 59. Maddesi:

Maddi hukuka göre, bir hakkın birden fazla kimse tarafından birlikte kullanılması veya birden fazla kimseye karşı birlikte ileri sürülmesi ve tamamı hakkında tek hüküm verilmesi gereken hâllerde, mecburi dava arkadaşlığı vardır. 

Zorunlu dava arkadaşlığını doğuran nedenler şekle veya maddi hukuka ilişkin olabilir. Yukarıdaki maddeden anlaşıldığı üzere elbirliği mülkiyetinin söz konusu olduğu durumlarda (miras ortaklığı gibi) veya bir hak yada bir bölünemez nitelikteyse (kiracıların tahliye edilmesi durumu) burada mecburi dava arkadaşlığı vardır. Şekli dava arkadaşlığında maddi bir zorunluluk yoktur, kanun davanın birden fazla kişiye karşı açılmasını zorunlu kılmaktadır. 

Mecburi dava arkadaşlığının söz konusu olduğu hallerde tek ve beraber karar vardır, ayrı ayrı davalar açılamaz ve dava arkadaşları beraber hareket eder. Bununla beraber dava konusu da aynıdır. Duruşmaya gelmiş olan dava arkadaşlarının yapmış oldukları usul işlemleri, usulüne uygun olarak davet edildiği hâlde duruşmaya gelmemiş olan dava arkadaşları bakımından da hüküm ifade eder. 

İhtiyari dava arkadaşlığı da kanunda düzenlenmiştir.

Hukuk Muhakemeleri Kanununun 57. Maddesi:

Birden çok kişi, aşağıdaki hâllerde birlikte dava açabilecekleri gibi aleyhlerine de birlikte dava açılabilir: 

a) Davacılar veya davalılar arasında dava konusu olan hak veya borcun, elbirliği ile mülkiyet dışındaki bir sebeple ortak olması. 

b) Ortak bir işlemle hepsinin yararına bir hak doğmuş olması veya kendilerinin bu şekilde yükümlülük altına girmeleri. 

c) Davaların temelini oluşturan vakıaların ve hukuki sebeplerin aynı veya birbirine benzer olması.

İhtiyari dava arkadaşlığında tahkikat ortaklığı vardır ancak  davalar birbirinden farklıdır ve dava arkadaşları birbirinden bağımsız hareket ederler. Her bir dava arkadaşı bir diğerinden bağımsız usul işlemi yapabilir ve yaptığı işlem yalnızca kendisi adına sonuç doğurur. Her dava arkadaşı birbirinden bağımsız kanun yollarına başvurabilir.